donderdag 29 januari 2015

Het jaarklassensysteem: Een grote denkfout


Er waart een denkfout rond in ons onderwijs. Een fout die aan de basis van ons jaarklassensysteem ligt. Een grote denkfout, met schadelijke gevolgen. Dit misverstand zorgt ervoor kinderen in hun cognitieve en sociale ontwikkeling geremd worden. Met de beste bedoelingen.
 
Omgaan met diversiteit is niet hetzelfde als omgaan met jaargenoten

In Nederland wordt er nog steeds vrij strikt vastgehouden aan dit systeem. Ook al ben je in je ontwikkeling jaren verder, docenten zijn toch huiverig je een klas over te laten slaan. En dat is vervelend, want dat betekent dat je als kind vaak een paar eenzame jaren tegemoet gaat. Ook is het belastend voor je leerkracht. Want die krijgt er een extra taak bij: Hij of zij moet je constant blijven uitdagen op jouw niveau, dat mijlenver van de klas vandaan ligt. Iets wat niet altijd even goed uit de verf komt, met alle gevolgen van dien.
Dit wordt vaak gemotiveerd vanuit de sociale ontwikkeling van een kind. Deel van die sociale ontwikkeling is omgaan met diversiteit. Hoe intelligent je ook bent, je moet je ook kunnen verplaatsen in mensen die minder snel van geest zijn dan jij. Men wil kinderen dus kansen bieden deze vaardigheid te ontwikkelen. Op zich een heel zinnige gedachte.
Maar vervolgens worden twee zaken gelijkgesteld aan elkaar, zonder dat daar een goede reden voor is. En dat is een denkfout. Er wordt aangenomen dat ‘omgaan met diversiteit’ hetzelfde is ‘omgaan met leeftijdgenoten’. Met jaargenoten zelfs. En dat is niet het geval, zo zal ik laten zien.
Stel, je bent zes. In jaren dan. Geestelijk ben je echter tien jaar oud. Omdat men belangrijk vindt dat je je leert verplaatsen in minder intelligente mensen, wordt er besloten dat je in je klas met zesjarigen blijft. Wat leer je daarvan?
Sociaal ontwikkel je je in ieder geval niet. Voor een zesjarige is het heel gewoon om de ene dag beste vriendjes te zijn met Jantje, en de volgende dag met David, omdat David een nieuw en spannend stukje speelgoed heeft. Een tienjarige denkt al heel anders over vriendschap. Leren om gelijkwaardige vriendschappen op te bouwen is er dan ook niet bij. Samen dingen ondernemen doe je ook niet. Ja, je kunt prima met je klasgenootjes spelen, maar echt samenspelen is dat niet. Voor jou is vadertje en moedertje allang geen leuk spelletje meer. Dus je verzint een activiteit die jij ook leuk vindt, en je begeleidt je klasgenootje door het spel. Zoals een oppas of kleuterleidster dat ook doet. Samen iets ondernemen, waarbij de ander ook een inbreng heeft, dat is voor jou een onbekend concept.
Wat je wel leert: Omgaan met zesjarigen. Begrijpen dat een rode brandweerauto veel spannender is dan heftig gezworen vriendschap. Dat kleine frustraties soms een reden zijn tot schoppen en slaan. Dat je klasgenootje oprecht jaloers is dat jij een dag vrij krijgt omdat je oma dood is. Omdat hij nog niet begrijpt wat dat betekent, dat een oma dood gaat. Je leert activiteiten verzinnen voor je klasgenootjes, en ze daarbij begeleiden. Wat je in feite leert is omgaan met kinderen die jonger zijn dan jij. Dit is een prachtige sociale vaardigheid, maar heel wat anders dan ‘omgaan met diversiteit’. 
De meeste werknemers komen geen zesjarigen tegen op de werkvloer
Het is een vaardigheid die de meeste mensen niet dagelijks nodig hebben in hun werk. Want tenzij je docent of speelzaalleider wordt, zal je vaak met overwegend volwassen collega’s moeten werken. Of ze nu heel slim zijn, of juist niet, de meeste volwassenen zullen het ermee eens zijn dat je je beste vriend niet laat vallen voor rode brandweerauto. En tonen medeleven wanneer er een overlijden is.
Op je werk speelt wel een heel ander soort diversiteit. Hier zitten de mensen juist niet gerangschikt op jaartallen. Je zult om moeten leren gaan met Bob, die een kater heeft van een heftige nacht stappen met zijn jaarclub. Met Ria, die trots foto’s van haar kleinkinderen laat zien. Met Laila, die de zorg voor haar dementerende moeder combineert met de zorg voor een jong gezin. Dat geeft te denken. Als omgang met diversiteit zo belangrijk is op school, dan zouden kinderen juist niet strikt in ‘jaargangen’ ingedeeld moeten worden!
In feite leer je dus een sociale vaardigheid waar maar een klein gedeelte van de volwassen werknemers echt iets aan heeft. Omgaan met diversiteit leer je niet, of in ieder geval maar heel beperkt. En dat terwijl dit jaargangensysteem voor slimme kinderen forse nadelen heeft. Je leert nauwelijks vriendschappen opbouwen, en samen dingen te doen. En die twee dingen, dat zijn toch heel belangrijke vaardigheden!
Ook zal niet ieder slim kind als een engeltje gaan spelen met kinderen die in zijn ogen ‘baby’s zijn. Alleen zeer sociale kinderen doen dat. De rest trekt zich terug, in hun eigen wereld. Het enige wat deze kinderen leren, is dat ze kennelijk niet goed met anderen overweg kunnen. Hoezo goed voor de sociale ontwikkeling...
Slimme kinderen worden tegengehouden in hun intellectuele én sociale ontwikkeling, omdat ze moeten leren omgaan met diversiteit. Maar het jaarklassensysteem leert ze dat dus niet. Tijd om dit misverstand eens de wereld uit te helpen..

Wellicht ook interessant: Mijn artikel over bekende misverstanden bij hoogbegaafde kinderen
Bron foto bloemen: Eigen werk
Bron foto kantoor: mconnors


2 opmerkingen:

  1. heel erg mooi en juist gesproken! overigens als een kind versnelt, komt het nog niet tussen even intelligente kinderen, - wel tussen kinderen die kwa ontwikkeling wat gelijker lopen. ik ben het verder helemaal eens, gebruik zelf dergelijke argumenten als mensen zeggen dat ze een hb-klas niet goed vinden. Mijn zoon liep vast op de reguliere school en in zijn verslag stond dat hij in zijn eigen wereld leefde en weinig rekening hield met anderen etc....nu op een hb-school ontwikkeld hij sociale aspecten als een razende! Genoeg diversiteit, van voetbaljongetjes tot dromerige gevoelige kinderen, 'roze'meisjes en stoere meiden, rekenwonders en taalliefhebbers en ga zo maar door. Maar wel ontwikkelingsgelijken , die dezelfde taal spreken en op die manier zich met elkaar aan elkaar kunnen ontwikkelen....

    BeantwoordenVerwijderen
  2. "overigens als een kind versnelt, komt het nog niet tussen even intelligente kinderen"
    Dus ook mét een versnelling moet een kind nog steeds met diversiteit om leren gaan, en sociale vaardigheden ontwikkelen :)

    BeantwoordenVerwijderen